Ông Hoàng Thanh Vân, Cục trưởng Cục Chăn nuôi (Bộ NN&PTNT) cho biết, 6 tháng đầu năm 2015, thị trường sản phẩm chăn nuôi biến động không nhiều. Giá một số nguyên liệu thức ăn chăn nuôi (TACN) trong quý I, II năm 2015 đã giảm từ 2-4% so với cùng kỳ do chính sách không thu thuế VAT nguyên liệu TACN được áp dụng. Trong 5 tháng đầu năm 2015 sản lượng TACN công nghiệp ước đạt gần 6,03 triệu tấn, tăng khoảng 5% so với cùng kỳ năm 2014.
Nhập khẩu tăng mạnh
Bình quân giá của hầu hết các nguyên liệu TACN chính trong 5 tháng đầu năm 2015 đều giảm so với cùng kỳ năm 2014. Chẳng hạn như ngô hạt 5540 đồng/kg (giảm 15,45%), khô dầu đậu tương 10.200 đồng/kg (giảm 29,7%), cám gạo 6,276 đồng/kg (giảm 7,4%), sắn lát 4.620 đồng/kg (giảm 13,7%), lysine 35.000 đồng/kg (giảm 2,7%); chỉ có giá Methionine 147.000 đồng/kg và bột cá 31.000 đồng/kg là tăng lần lượt là 79,95% và 21% so với cùng kỳ.
Do giá nguyên liệu đầu vào giảm nên bình quân giá thức ăn hỗn hợp hoàn chỉnh cho gà Broiler 10.742 đồng/kg giảm 7,4%, giá thức ăn hỗn hợp cho thịt giai đoạn từ 60 kg đến xuất chuồng 9.556 đồng/kg, giảm 8,9%.
5 tháng đầu năm, tình hình nhập khẩu nguyên liệu TACN có xu hướng tăng mạnh so với cùng kỳ năm 2014. Theo số liệu báo cáo của các đơn vị kiểm tra: tổng lượng các nguyên liệu nhập khẩu là trên 5,98 triệu tấn so với 5,1 triệu tấn (tăng 17,29%); giá trị nhập khẩu 2,31 tỷ USD so với 2,02 tỷ USD (tăng 14,52%).
Trong đó nhóm thức ăn giàu đạm chiếm trên 2,44 triệu tấn, giá trị đạt trên 1,3 triệu USD lần lượt tăng 19,21% về lượng và 26,66% về kim ngạch so với cùng kỳ năm 2014; nhóm thức ăn giàu năng lượng chiếm trên 3,36 triệu tấn trị giá 772,1 triệu USD lần lượt tăng 16,56% về lượng và 6,59% về kim ngạch so với cùng kỳ năm 2014. Thức ăn bổ sung và các loại khác chiếm 177,56 ngàn tấn, kim ngạch nhập khẩu trên 229,12 triệu USD tăng 7,45% về lượng nhưng giảm 11,63% về kim ngạch so với cùng kỳ năm 2014.
Mặc dù giá thức ăn chăn nuôi có giảm nhưng ông Lê Bá Lịch, Chủ tịch Hiệp hội Thức ăn chăn nuôi cho biết điều đáng buồn là TACN của Việt Nam vẫn luôn cao hơn so với Thái Lan từ 20-30%.Chúng ta kêu gọi phát triển KHCN nhưng sản phẩm KHCN lĩnh vực TACN ở đâu chưa thấy có DN, đơn vị nào công bố công thức sản xuất TACN premix (thức ăn bổ sung), chưa có thức ăn cho lợn con, trong khi giá bán sản phẩm này tới 25.000 đồng/kg. KHCN của ta cứ nghiên cứu cái đâu đâu, cái cần cho thị trường không thấy.
Không nhìn đâu xa, ngay nước cận kề là Trung Quốc đầu tư KHCN rất tốt, họ công bố tới 700 công thức sản xuất Premix, 700 công thức thức ăn đậm đặc, 700 công thức cho thức ăn lợn con còn ta chẳng có gì. Đầu tư cho KHCN rất nhiều tiền nhưng nhiều khi đề tài đó chưa biết có nghiệm thu được không, đây là sự lãng phí, thiếu hiệu quả. Năm ngoái, Việt Nam nhập hơn 4 tỷ USD TACN (trong đó hơn 1 tỷ USD loại Premix).
Xử lý nếu độc quyền
Nhiều ý kiến cho rằng, sản phẩm TACN bị phân phối qua nhiều khâu trung gian khiến giá bị đội lên cao, nông dân là người chịu thiệt. Ông Lê Đình Sơn, Chủ tịch UBND tỉnh Hà Tĩnh dẫn chứng, hiện 1 kg thức ăn cho tôm được bán tại nhà máy với giá 28.000 đồng/kg nhưng đến tay người chăn nuôi con số này là 33.000 đồng/kg. Như vậy mỗi kg thức ăn, giá đã bị đội lên 5.000 đồng, mức giá trị chênh lệch này người bán hàng được hưởng. Với kết cấu giá thành cho mỗi kg tôm, thức ăn chiếm tỷ lệ 45-55% tổng giá thành. Như vậy, mỗi kg thức ăn, giá thành sản phẩm đã bị tăng lên 10% cũng chỉ vì bất cập trong phân phối.
Đồng tình với quan điểm trên, ông Phạm Quốc Ân, HTX chăn nuôi Quý Hiền (Lào Cai) thừa nhận, thức ăn mà các hộ cá thể phải mua từ các đại lý cấp 2 chủ yếu là thức ăn thương mại, không chọn lọc, giá lại đắt hơn so với mua từ HTX. Chẳng hạn, một bao cám tập ăn trọng lượng 25kg cho lợn con cùng chủng loại, HTX bán cho xã viên 422.000 đồng/bao, nhưng cũng loại thức ăn đó, người chăn nuôi mua qua đại lý phải trả 450.000 đồng nếu trả ngay, còn trả chậm sẽ bị tính lên 460.000 đồng/bao. Vậy mỗi bao cám người chăn nuôi phải chịu chênh lệch 28.000-38.000 đồng.
Bộ trưởng Bộ NN&PTNT Cao Đức Phát khẳng định, chúng ta không thể “băm bèo nấu cám” cho lợn như mấy chục năm trước. Việt Nam có ngành công nghiệp TACN, sản xuất đáp ứng 70% nhu cầu, nhưng sao chăn nuôi của ta lại kém?
Có người phàn nàn với tôi tại sao ngành TACN hàng năm cứ phải nhập nhiều đỗ tương thế sao mình không giảm lúa để trồng đỗ tương đỡ phải nhập khẩu. Tôi cho rằng, thời hội nhập cái gì chúng ta làm tốt thì phát huy lợi thế, các nước khác làm tốt hơn ta thì ta nhập khẩu của họ là chuyện bình thường. Còn câu chuyện đỗ tương thì nếu chúng ta có trồng giá cũng sẽ đắt hơn so với nhập của Mỹ La Tinh rất nhiều trong khi lợi thế của ta là trồng lúa. Nếu cứ tư duy theo kiểu đóng cửa lại, không nhập đỗ tương mà tự trồng thì tự chúng ta sẽ giết chết ngành chăn nuôi trong nước.
Bộ trưởng cho rằng vấn đề của TACN cần xử lý ở chỗ đi tìm căn nguyên tại sao giá TACN của ta lại cao hơn Thái Lan từ 20-30%. Quy luật thị trường chỗ nào giá cao, chỗ giá rẻ sẽ tràn vào và kéo thấp xuống. Thái Lan, Trung Quốc cũng nhập ngô và đậu tương như chúng ta, tại sao cám của ta đắt hơn, chất lượng thấp hơn. Như vậy, có ai đó đang cản trở hàng hóa lưu thông trên thị trường, chúng ta cần rà soát lại.
Tôi có nhận được thông tin cho rằng có nhóm độc quyền, một vài công ty đi đêm, bắt tay nhau thao túng thị trường TACN. Tôi đã cử cán bộ đi nghiên cứu, tìm hiểu nhưng báo cáo không phát hiện ra. Tôi đề nghị các địa phương, nếu thấy dấu hiệu nhóm độc quyền, phải kiểm tra, báo cáo xử lý. Chúng ta chống khi lợi ích của nhóm đó trái với lợi ích của quốc gia, dân tộc, không thể để tình trạng một nhóm bóc lột hàng triệu người. Giá TACN cao, thì ngành chăn nuôi sẽ bị ảnh hưởng lớn, tăng trưởng chậm lại. Chính vì vậy cần đấu tranh chống độc quyền.