Tuy nhiên, khi nhìn vào các chỉ tiêu cơ bản, hầu như tất cả các chỉ số kinh tế cơ bản như sản xuất nông nghiệp, công nghiệp (đặc biệt là công nghiệp chế biến, chế tạo), xây dựng, dịch vụ và bán lẻ, xuất nhập khẩu, tín dụng và đầu tư công, khách du lịch quốc tế... đều thấp hơn so với chín tháng đầu năm 2018.
Tăng trưởng kinh tế 9 tháng đầu năm nay. Nguồn: chinhphu.vn
Tăng trưởng của nhóm ngành nông lâm thủy sản trong chín tháng đầu năm 2019 so với cùng kỳ năm trước là 2%, trong khi tăng trưởng của nhóm ngành này trong chín tháng đầu năm 2018 so với cùng kỳ năm trước đó là 3,7%; tăng trưởng trong chín tháng đầu năm 2019 của công nghiệp chế biến, chế tạo so với cùng kỳ năm trước là 11,37%, chỉ tiêu này của năm 2018 là 12,7%; tương tự, xây dựng tăng 8,3% so với 8,5% của chín tháng đầu năm 2018; còn mức tăng của nhóm ngành dịch vụ hầu như không thay đổi so với chín tháng đầu năm 2018.
Trong lĩnh vực xuất nhập khẩu hàng hóa, du lịch, mức tăng của chín tháng đầu năm nay cũng sút giảm nhiều so với mức tăng chín tháng của năm 2018.
Tuy tăng trưởng của nhóm ngành công nghiệp chế biến, chế tạo trong chín tháng đầu năm 2019 giảm so với cùng thời điểm của năm 2018, nhưng tốc độ tăng của toàn ngành công nghiệp (bao gồm khai thác) chín tháng đầu năm 2019 lại cao hơn (9,4% so với 8,9%).
TCTK giải thích trong thông cáo báo chí là nhờ ngành khai thác và là khai thác than. Điều này cho thấy tăng trưởng trong chín tháng đầu năm 2019 cao hơn chín tháng đầu năm 2018 là dựa vào khai thác tài nguyên, mà đã dựa vào khai thác tài nguyên thì không thể là tăng trưởng bền vững.
Hơn nữa nhập khẩu (hơn 90% là nhập khẩu cho sản xuất) cho thấy công nghiệp chế biến, chế tạo trong chín tháng đầu năm 2019 có phần nào suy trầm hơn cùng kỳ năm 2018.
Thông cáo báo chí của TCTK cũng cho thấy chỉ số tồn kho toàn ngành công nghiệp chế biến, chế tạo, ước tính tại thời điểm 30-9-2019, tăng 17,2% so với cùng thời điểm năm trước (cùng thời điểm năm 2018 tăng 13,8%). Theo cách tính GDP từ phương pháp chi tiêu cuối cùng thì tồn kho là một nhân tố cấu thành GDP. Vậy phải chăng thành tích tăng trưởng GDP chín tháng đầu năm nay cao một phần nhờ vào mức tồn kho lớn? Tăng trưởng dựa vào khai thác tài nguyên và tồn kho có vẻ là một thành tích không đáng tự hào lắm!
Một câu hỏi đặt ra là tại sao tăng trưởng về sản lượng chín tháng đầu năm 2019 là 11,37% thì tăng trưởng về giá trị tăng thêm cũng là 11,37%? Nói chung tăng trưởng về giá trị sản xuất rất hiếm khi bằng với tăng trưởng về giá trị tăng thêm. Điều này xảy ra khi hiệu quả sản xuất được giữ nguyên từ năm này đến năm khác và sự tăng giá của chi phí đầu vào và đầu ra là giống hệt nhau. Nhưng thực tế thì tình huống này không bao giờ xảy ra, nhất là đối với trường hợp công nghiệp chế biến, chế tạo, vì cơ bản vẫn là gia công lắp ráp.
Toàn ngành công nghiệp và xây dựng cơ bản bao gồm công nghiệp khai khoáng, công nghiệp chế biến, chế tạo và xây dựng. Trong khi mức tăng trưởng của công nghiệp chế biến, chế tạo và xây dựng giảm so với năm trước, thì tăng trưởng của toàn ngành công nghiệp và xây dựng chín tháng đầu năm 2019 lại cao hơn so với chín tháng đầu năm 2018.
Điều này được TCTK lý giải trong thông cáo báo chí “khai khoáng bước đầu có mức tăng nhẹ 2,68% sau nhiều năm liên tiếp giảm nhờ khai thác than tăng cao, bù đắp cho sự sụt giảm của khai thác dầu thô”. Như vậy, trong trường hợp này tăng trưởng về giá trị tăng thêm của ngành khai khoáng cũng bằng hệt như mức tăng trưởng về giá trị sản xuất của ngành này (2,68%), trong khi theo các hệ số của bảng cân đối liên ngành TCTK công bố thì tỷ lệ chi phí đầu vào so với giá trị sản xuất của khai thác than cao hơn tỷ lệ này của khai thác dầu khí. Như vậy điều này là vô lý và tạo cảm giác tăng trưởng của toàn ngành công nghiệp hơi gượng ép?
Đối với tăng trưởng của nhóm ngành dịch vụ, thường không có thông tin nào để kiểm chứng. Tuy nhiên, nếu nhìn vào sự sụt giảm mạnh về khách du lịch nước ngoài chín tháng đầu năm 2019 và chín tháng đầu năm 2018, trong khi hầu hết các ngành dịch vụ đều giữ nguyên tốc độ tăng trưởng hoặc tăng nhẹ, thì người dùng thông tin chưa thực sự an tâm với số liệu lắm.